آیین‌های ماه رمضان در گیلان، از پیشاشو تا افطاردهی
تاریخ انتشار: ۵ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۰۲۸۰۶
مردم گیلان همواره در پایبندی به سنت‌ها و احیای آداب و رسوم پیشتاز بوده‌اند و در طول ایام سال با فرا رسیدن هر مناسبتی از سال، حال و هوای استان متناسب با آن ایام رنگ و بوی خاصی به خود می‌گیرد.
امسال هم که جشن رمضان و نوروز به هم رسیده اند، بسیاری از آداب و رسوم این ۲ آیین چهره شهرها و روستاهای گیلان را دگرگون کرده است، مردم از مدت‌ها قبل‌تر به جنب و جوش و تکاپو افتادند و خود را برای ماه مبارک رمضان و آغاز سال نو آماده کردند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
گیلانیان هر ساله در واپسین روز‌های ماه شعبان با تمیز کردن و غبارروبی مساجد، منازل و طهارت دل، خرید و تهیه مایحتاج روزه داری و روزه گرفتن یک یا دو روز آخر به پیشواز ماه مبارک رمضان می‌روند که به این استقبال در گیلکی «پیشاشو» گفته می‌شود.
به گفته پژوهشگران و روایت سالخوردگان گیلانی؛ نظافت و خانه تکانی، خرید لوازم چایخوری و سفید کردن ظروف مسی، تهیه و یاور دادن برای پاک کردن مایحتاج رمضان، مراسم آشتی کنان، تشخیص و اعلام وقت سحر با بانگ خروس و دیدن ستارگان، افطاردهی و فرستادن سحری و افطاری، دوختن کیسه برکت، پیراهن سلامت و روسری بخت گشا و مراسم ویژه عید فطر از جمله آیین‌هایی ماه مبارک رمضان در سرزمین گیل و دیلم بوده است.
محمد بشرا، محقق گیلانی که چندین کتاب با موضوع آیین‌ها و فرهنگ مردم این استان نوشته است، در گفت‌وگویی به این موارد اشاره کرد: خانه تکانی پیش از ماه مبارک رمضان، رسمی است که هنوز در برخی مناطق، از رفت و روب خانه گرفته تا اماکن عمومی از جمله کوچه و مسجد اجرا می‌شود، رسمی که در گذشته در خانه‌های کاهگلی گیلان، با اندوده کردن کف اتاق‌ها و دیوار‌ها به دوغاب گِل رُس و پوسته برنج و با مشارکت اعضای خانواده انجام می‌شد.
او افزود: در گذشته که ظروف مسی بیشتر در گیلان کاربرد داشت مردم این استان به ویژه در رشت، تا پیش از فرا رسیدن ماه رمضان، این ظروف را به بازار برده، سفید کرده و تلاش می‌کردند دست کم، یک دست ظروف چایخوری از جمله استکان، نعلبکی، قوری و سینی کوچک بخرند و معتقد بودند همه چیز باید در ماه مهمانی خدا تازه باشد.
این کارشناس فرهنگ فولکلور گیلان تصریح کرد: از آنجا که در گذشته در این ماه، کسب و کار تقریبا متوقف می‌شد و مردم بیشتر به عبادت می‌پرداختند، مردان خانه قبل از آغاز رمضان، مایحتاج این ماه شامل برنج، نخود، لوبیا، عدس، ماش و لپه را می‌خریدند و زنان هر محله در یک دورهمی به یکدیگر در پاک کردن این مواد کمک می‌کردند.
بشرا همچنین به مراسم آشتی کنان که هنوز در ماسال و تالش برگزار می‌شود، اشاره کرد و گفت: ریش سفیدها، تعدادی از اهالی محل و ۲ نفر را که از یکدیگر کدورتی داشتند، بدون اطلاع یکدیگر به خانه خود دعوت می‌کردند و در یک مراسم ساده، آنان را آشتی می‌دادند.
او با بیان اینکه گیلانی‌ها در گذشته با شنیدن نخستین بانگ خروس، برای خوردن سحری، برمی خاستند و همسایگان را هم بیدار می‌کردند، افزود: زمانی که خروس‌ها دسته جمعی آواز می‌خواندند به این معنی بود که وقت اذان است و باید از غذا خوردن دست کشید.
به گفته این محقق گیلانی، برخی از کوه نشینان گیلان هم با نگاه کردن به آسمان و موقعیت ستاره ها، زمان بیداری سحر را تشخیص می‌دادند.
بشرا در تشریح آیین افطاری و سحری دهی هم تصریح کرد: در مناطق مختلف گیلان هر خانواده با توجه به توانایی مالی اش علاوه بر پذیرایی از روزه داران در خانه اش، به این باور داشت که برکت و روزی خانوده اش زیاد می‌شود، گزیده‌ای از آنچه را که بر سفره افطار داشت در سینی بزرگی گذاشته و برای عبادت کنندگان در مساجد می‌فرستاد، رسمی که هنوز در مناطقی چون رضوانشهر و پاشاکی لاهیجان وجود دارد.
او همچنین به سنت دیرینه فرستادن افطاری به خانه تازه عروسان گیلانی هم اشاره کرد و گفت: در گذشته پسر‌هایی که نامزد کرده بودند، باید افطاری نامزدشان را به خانه پدر عروس می‌فرستاندند، خانواده عروس هم بخشی از این افطاری را برای آشنایان می‌فرستاد و آنان هم به خانواده عروس چشم روشنی می‌دادند.
به گفته این پژوهشگر فرهنگ گیلان، زنان روزه دار گیلانی در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان، هنگام رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به همراه خود پارچه، نخ و سوزن می‌بردند و در میانه ۲ نماز ظهر و عصر، یک یا چند کیسه برکت و پیراهن سلامت می‌دوختند و باور داشتند؛ هر شخصی داخل این کیسه‌ها پول بریزد خداوند به او مال و دارایی زیاد می‌بخشد و پیراهن سلامت هم به نیت شفای بیمار به آن فرد پوشانده می‌شد.
رسم جالب و پسندیده دیگر ماه مبارک رمضان که در گیلان رواج داشت، تشویق نوجوانان خانواده بود که برای نخستین بار روزه می‌گرفتند؛ در این اقدام بزرگتر‌ها به خصوص پدربزرگ و مادربزرگ با اصطلاح طنز «روزه خریدن» به نوجوان دختر یا پسر جایزه می‌دادند.
یکی دیگر از آداب ماه مبارک رمضان در روستاهای گیلان که هنوز هم پابرجاست، دعوت یک روحانی از سوی هیئت امنای مساجد روستا‌ها از شهر‌های بزرگ است، با مشارکت اهالی از قبل برای روحانی خانه‌ای در روستا یا شهر اجاره می‌کنند و اجاره خانه و غذای او را هیئت امنا تهیه می‌کند، بین ۲ نماز ظهر و عصر یک نفر از زنان و مردان از تمام نمازگزاران پولی به عنوان «مال امام» برای ساخت و تعمیرات مساجد و تأمین مخارج روحانی جمع می‌کنند.
غذا‌های رنگارنگ گیلانی‌ها در ماه مبارک رمضانجنب و جوش و گردش مردم گیلان در شب‌های ماه رمضان بیش از روز‌های آن است. مهمانی ها، افطاری دادن‌ها و دورهمی‌ها با دعوت از آشنایان و فامیل در این ماه رایج است. رشته خشکار، فرنی، حلوا، مسقطی، زولبیا و بامیه، شامی رشتی و انواع آش از غذا‌ها و شیرینی‌های ویژه ماه مبارک رمضان بر سر سفره‌های افطاری است.
در برخی از مناطق گیلان اهالی از یکدیگر در مسجد برای افطار پذیرایی می‌کنند، عده‌ای هم پس از صرف افطاری به مسجد می‌روند و به سخنان واعظ یا امام جماعت گوش می‌دهند.
در روز میلاد امام حسن (ع) در پانزدهم ماه رمضان کسانی که نذری دارند، آش و رشته خشکار بین مردم پخش می‌کنند. همچنین آش نذری حضرت فاطمه زهرا (س) کوکو، خرما، شیر، فرنی و آبگوشت نیز از غذا‌های افطاری گیلانی‌ها به شمار می‌رود.
رشته خشکار؛ شیرینی مخصوص روزه داران گیلانی«رشته خشکار» یکی از شیرینی‌های محلی گیلانی‌ها و زینت بخش سفره‌های افطار آنها در ماه مهمانی خدا است.
مواد تشکیل دهنده این شیرینی ساده اما خوشمزه، ترکیب آب و آرد برنج (رشته) و مواد میانی شامل گردو، شکر، هل و دارچین (خشکار) است.
در تهیه این شیرینی سنتی، خمیر غلیظ تهیه شده به وسیله قیف سوراخ دار، به شکل رشته‌های مشبک و توری مانند در می‌آیند و بر روی یک سینی مسی پخته و با مواد میانی پر و پیچیده می‌شود. این شیرینی‌ها پیش از مصرف در روغن سرخ می‌شوند.
در یک پژوهش آمده است؛ شیرینی محلی «رشته خشکار» قدمتی ۳۰۰ ساله دارد و برای نخستین بار در گسگر محله طاهرگوراب شهرستان صومعه سرا پخته شد.
این شیرینی گیلانی در طول سال به تناوب در استان پخت و عرضه می‌شود، اما در ماه مبارک رمضان پای ثابت سفره‌های افطاری است. به گفته یک متخصص تغذیه؛ آرد برنج موجود در این شیرینی منبع خوبی برای تأمین انرژی است.
هر فرد در روز باید ۲۸ گرم مواد مغذی و خشکبار استفاده کند که گردوی موجود در شیرینی سنتی «رشته خشکار» منبع خوبی برای ورود این گروه از مواد غذایی به بدن مصرف کننده است.
حفظ میراث گذشتگان، شاخصه مهم گیلانیانپایبندی به رسوم و سنن پیشینیان در مسائل مذهبی و اجتماعی شاخصه مهم مردم گیلان محسوب می‌شود و این امر نشانه‌ای از تمدن و فرهنگ غنی گیلانیان است که از این حیث همواره سرآمد هستند، به گونه‌ای که اغلب آداب و رسوم غنی خود را از گذشتگان حفظ کردند و میراث گذشتگان را به نسل‌های آینده منتقل می‌کنند.
جشنواره فرهنگی خوراک از افطار تا سحر ویژه گرامیداشت ماه مبارک رمضان سال گذشته با هدف شناسایی و معرفی شیرینی‌های سنتی استان گیلان به گردشگران، ایجاد فضای معنوی، معرفی آداب و رسوم و فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی، اشاعه فرهنگ تولید و مصرف غذا‌های محلی با ۲۰ غرفه خوراک با محوریت افطاری، ۶۰ غرفه صنایع دستی و یک غرفه افطاری رایگان برای ۵۵۰ نفر در پیاده راه فرهنگی شهدای ذهاب (شهرداری) رشت برگزار و با استقبال رو به رو شد.
جشنواره «پیشاشو» در رشتامسال نیز ۲۷ سازمان و نهاد استان گیلان به همین منظور و برای استقبال از بهار رمضان و بهار طبیعت ویژه برنامه‌های خود را در قالب جشنواره‌ای با عنوان «پیشاشو» به نمایش گذاشتند.
«پیشاشو» در زبان گیلکی به معنای استقبال است. بانوان گیلانی در این جشنواره انواع غذا‌های محلی گیلان ویژه نوروز و ماه مبارک رمضان را طبخ و عرضه کردند.
برپایی چادر‌های نجات و تیم واکنش سریع هلال احمر در ورودی شهرها، برپایی چادر‌های دوستدار کودک، پخت غذا‌های محلی و شیرینی‌های مختص گیلان مانند رشته خشکار و کاکا از دیگر برنامه‌های این جشنواره بود.
باشگاه خبرنگاران جوان گیلان رشتمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: ماه مبارک رمضان بهار طبیعت فرهنگ گیلان ماه مبارک رمضان آداب و رسوم رشته خشکار ماه رمضان گیلانی ها شیرینی ها غذا ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۰۲۸۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امیر تتلو در زندان قرآن و نهج‌البلاغه می‌خوانَد | او تمام ماه رمضان را روزه گرفت و برنامه محفل که در شب‌های ماه رمضان پخش می‌شد را نگاه کرد!
همشهری آنلاین - جواد عزیزی: محاکمه تتلو که از اسفند سال گذشته به اتهام تشویق نسل جوان به فساد و فحشا و فراهم کردن شرایط آن، فعالیت تبلیغی علیه نظام، دایر کردن سایت شرط بندی برای قمار و تشویق دیگران به آن، انتشار محتویات مستهجن در قالب تولید کلیپ و آهنگ، تحریک و دعوت از مخاطبان به ارتکاب جرائم منافی عفت، مصرف موادمخدر، اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور با توصیه به هواداران و فعالیت آموزشی و تبلیغی مغایر شرع اسلام در شعبه 26دادگاه انقلاب تهران آغاز شده بود، دوشنبه گذشته و با برگزاری سومین جلسه پایان یافت.
در ابتدای این جلسه قاضی حجت‌الاسلام والمسلمین افشاری اتهامات متهم را بار دیگر به او تفهیم کرد و از او خواست آخرین دفاعیات خود را بیان کند. پس از تفهیم اتهام متهم، نماینده دادستان در جایگاه قرار گرفت و خطاب به متهم گفت: بیشتر مخاطبان شما جوانان و نوجوانان بودند و تحت‌تأثیر موادمخدری که مصرف می‌کردید و آن را ترویج می‌دادید قرار می‌گرفتند.
تتلو نیز پاسخ داد: قصدم ترویج موادمخدر نبود. می‌خواستم برای کسانی که آلوده به مشروبات الکی و موادمخدر هستند جایگزین گیاهی معرفی کنم تا ضرر کمتری داشته باشد که این اشتباه بوده و اشتباهم را می‌پذیرم.
وی سپس در پاسخ به سؤال نماینده دادستان که چرا صفحه اینستاگرام شما بسته شد، گفت: در یک استوری اینستاگرام از خانم‌های ۱۵ تا ۲۰ سال برای ساخت ویدئوی یکی از آهنگ‌ها دعوت شد که طبق قانون اروپا این موضوع را کودک‌آزاری تلقی کردند و صفحه را بستند.
متهم در دفاعیات خود مجددا اعلام کرد: قطعا اشتباهاتی داشتم و خیلی از رفتارهای من اشتباه بوده است. به‌خاطر اشتباهاتی که داشتم معذرت‌خواهی می‌کنم.
قاضی افشاری خطاب به متهم گفت: چه تضمینی است که اشتباهات شما مجددا تکرار نشود؟ شما در گذشته هم ابراز پشیمانی کردید، ولی مجدد به‌کار خود ادامه دادید.
متهم پاسخ داد: آموزش مناسبی ندیدم و اشتباه کردم!
پس از دفاعیات متهم، نماینده دادستان اعلام کرد با توجه به کیفرخواست صادره، مستندات موجود در پرونده و اظهارات متهم تقاضای رسیدگی و صدور حکم عادلانه را دارم. در ادامه الهام رحیمی‌فر، وکیل متهم در جایگاه قرار گرفت و اظهار کرد: طبق صحبتهایی که با متهم داشتم تأکید کرده که می‌خواهد به جوان‌ها و نوجوان‌ها بگوید من تا آخر این راه را رفته‌ام، چیزی در پایان راهی که من رفته ام نبوده است. شما اشتباه من را نکنید.
وی افزود: متهم در اظهارات خود بیان کرده است که قصدی جهت تحقق نتیجه و انجام فعالیت تبلیغی یا ایجاد خلل در امنیت داخلی کشور نداشته و عنصر معنوی جرم قابل احراز نیست.
رحیمی‌فر درباره تبلیغ سایت‌های شرط بندی از سوی موکل خود بیان کرد: متهم پس از تبلیغ سایت شرط‌بندی وقتی متوجه می‌شود افراد از این مسیر متضرر می‌شوند، بلافاصله موضع خود را تغییر می‌دهد. پس از اظهارات وکیل و اخذ دفاعیات متهم، قاضی افشاری گفت: با توجه به اخذ آخرین دفاع و پایان رسیدگی به اتهامات امیرحسین مقصودلو پایان جلسه رسیدگی را اعلام می‌کنم و در موعد قانونی رأی صادر خواهد شد.
گفت و گو با وکیل امیر تتلوالهام رحیمی فرد، وکیل مدافع تتلو در گفت وگو با همشهری از روند محاکمه و رسیدگی به این پرونده می‌گوید.
از روند رسیدگی به پرونده بگویید. در 3جلسه محاکمه‌ای که برگزار شد، چه گذشت؟
جلسه نخست دادگاه به بیان کیفرخواست پرونده گذشت. در این جلسه نماینده دادستان کیفرخواست را قرائت کرد و درحقیقت دفاعیات ما در جلسه دوم و سوم انجام شد. جالب اینکه در جلسه دوم، این خود موکلم بود که از خودش دفاع کرد و در برابر هر عنوان اتهامی که مطرح شده بود، دفاعیات خود را مطرح کرد.
دفاعیات موکلتان بیشتر بر چه مواردی استوار بود؟
موکلم از زمانی که در زندان است قرآن می‌خواند؛ حتی نهج‌البلاغه را مطالعه کرده و در جریان دفاعیاتش به آیات قرآن و فرمایشات امیرالمومنین(ع) در نهج‌البلاغه استناد می‌کرد.
نحوه دفاعیاتش و مواردی که مطرح می‌کرد، نشان می‌داد که هم قرآن خوانده و هم نهج‌البلاغه را مطالعه کرده است. او حتی در برخی از موارد، از فیلم‌ها و سریال‌هایی که در آنها جلسات محاکمه به نمایش درآمده بود، الگو گرفته و در جلسه دوم تلاش کرده بود دفاع مناسبی در برابر اتهاماتش بیان کند.
جلسه سوم و آخرین جلسه محاکمه چگونه گذشت؟
در این جلسه که حدود 2ساعت طول کشید، علاوه بر موکلم، من هم به دفاع از او پرداختم و همچنین نماینده دادستان نیز مسائلی را مطرح کرد.
دفاعیات شما بیشتر حول چه محوری بود؟
خب، بنده براساس عناوین اتهامی که در پرونده مطرح بود از ایشان دفاع کردم. بعضی از عناوین اتهامی جای دفاع بیشتری داشتند که زمان کافی برای دفاع داشتیم. در برخی از اتهام‌ها نیز مسئله ندامت و توبه مطرح بود که موکلم از همان ابتدا توبه کرده و اظهار ندامت کرده بود و به همین دلیل با توجه به توبه او، دفاعیات به طریق دیگری انجام شد. به‌طور کلی در برابر هر عنوان اتهامی که مطرح شده بود، دفاعیاتم را مطرح کردم و موکلم نیز در این جلسه به‌صورت جمع‌بندی و هم براساس هر عنوان اتهامی از خودش دفاع کرد. در برخی از اتهامات موکلم، بحث اهانت مطرح بود؛ این در حالی بود که برخی از آنها اصلا از سوی موکلم انجام نشده بود، بلکه مطالبی بود که در پیج‌های فیک و منتسب به موکلم منتشر شده بود. در جلسه دادگاه، موکلم توضیح داد که مدت‌هاست صفحه‌ای در اینستاگرام ندارد و فعالیت مجازی‌اش در یوتیوب بوده است؛ حتی در جاهایی تلاش کرد ثابت کند که صفحه اینستاگرامی موردنظر اصلا متعلق به او نبوده است.
به‌غیر از این پرونده، پرونده دیگری هم علیه موکلتان تشکیل شده؟
موکلم پرونده دیگری هم دارد که در دادگاه کیفری 2تشکیل شده است. ما از همان ابتدا درخواست تجمیع پرونده‌ها را دادیم که همه پرونده‌ها در یک شعبه که به جرم مهم‌تر رسیدگی می‌کند، رسیدگی شود. اما با توجه به اینکه جلسه رسیدگی به پرونده در دادگاه کیفری2هنوز شروع و درباره آن تصمیم‌گیری نشده بود، این اتفاق نیفتاد. با این حال امیدواریم درصورت صدور رأی در این پرونده، با توجه به تشابه عناوین اتهامی، رسیدگی به آن پرونده نیز متوقف شود.
موکلتان جز این دو پرونده، پرونده دیگری ندارد؟
پرونده‌های دیگری که موکلم داشته، همگی رسیدگی شده‌اند.
در این مدت روند رسیدگی به پرونده را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خوشبختانه رسیدگی به پرونده روند خوبی داشت. به ما زمان کافی برای بیان دفاعیاتمان داده شد و توانستیم هر آنچه را که می‌خواستیم در دادگاه مطرح کنیم.
با توجه به ملاقات‌ها و گفت‌وگوهایی که با موکلتان داشتید، او را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خب، من قبل از اینکه به‌عنوان وکیل مدافع متهم انتخاب شوم، هیچ شناختی از او نداشتم؛ به همین دلیل نمی‌توانم در این‌باره قضاوتی داشته باشم، اما در این مدت متوجه شدم که موکلم فردی بسیار آرام و البته با روحیه‌ای حساس و لطیف است.
در زندان به چه کارهایی مشغول است؟
او سعی می‌کند بیشتر اوقاتش را در زندان به خواندن قرآن و نهج‌البلاغه، تماشای تلویزیون و کارهای هنری خودش ازجمله نوشتن شعر و موسیقی بپردازد.
ورزش چطور؟
خب، با توجه به شرایط خاصی که دارد، تا حدی که برایش ممکن است ورزش هم می‌کند.
اشاره کردید که او در زندان تلویزیون تماشا می‌کند. بیشتر پای چه برنامه‌هایی می‌نشیند؟
موکلم به‌گفته خودش تمام ماه رمضان را روزه گرفت. او علاقه زیادی به برنامه محفل که در شب‌های ماه رمضان پخش می‌شد، داشت و پای این برنامه می‌نشست. البته سریال‌های دیگری هم تماشا می‌کند که حتی به برخی از آنها نقد هم دارد. او به مناسبت 13رجب، سالروز تولد امیرالمومنین(ع) هم شعری سروده و قصد دارد درصورت آزادی آن را اجرا کند.
به‌نظر شما درصورت آزادی، رفتار گذشته‌اش را تکرار نخواهد کرد؟
همانطور که گفتم او توبه کرده و درصورت آزادی همه‌چیز بستگی به‌خودش و اطرافیانش دارد. او طرفداران زیادی دارد. از زمانی که وکالت او را برعهده گرفته‌ام و شماره تلفن خودم و دفترم در اختیار طرفدارانش قرار گرفته، نوجوان‌های زیادی با من تماس می‌گیرند و همه‌شان خواسته‌شان این است که هر کاری می‌توانم برای آزادی موکلم انجام دهم و برایش دعا می‌کنند. خب، این فرصت مناسبی است که موکلم تبدیل به یک الگوی خوب برای طرفدارانش شود. موکلم ذهن خلاقی دارد و دلش می‌خواهد درصورت آزادی به کارهای هنری‌اش ادامه دهد و امیدوارم حکمی عادلانه و قانونی برایش درنظر گرفته شود.
رضا زرندی رییس کل دادگستری استان خراسان رضوی شد